دانش علوم بانکی چیست؟

مقدمه

دانش بانکداری، به مفاهیم و اصول مربوط به عملکرد بانکداری اشاره دارد. بانکداری، صنعتی است که با تسهیلات اعتباری خاص، ذخیره وجوه نقد، سرمایه گذاری و سایر معاملات مالی داخلی و خارجی سروکار دارد. صنعت بانکداری یکی از محرک‌‌های کلیدی بیشتر اقتصاد‌ها است. زیرا وجوه را به وام گیرندگان با سرمایه‌ گذاری‌‌های مولد هدایت‌ می‌کند. بانک‌ها وظایف بی شماری از جمله سپرده گذاری و برداشت، مبادله ارز، تجارت فارکس (بزرگترین بازار مالی در جهان) و مدیریت ثروت را انجام می‌دهند.

همچنین به عنوان رابط بین سپرده گذاران و وام گیرندگان عمل می‌کنند. و از وجوه سپرده شده توسط مشتریان خود برای ارائه تسهیلات اعتباری به افرادی که‌ می‌خواهند وام بگیرند استفاده می‌کنند. بانک‌‌ها با در نظر گرفتن نرخ بهره برای وام‌ها درآمد کسب‌ می‌کنند. جایی که با اعمال نرخ سود بالاتر از نرخ سودی که به سپرده‌‌های مشتریان‌ می‌پردازند، سود‌ می‌‌برند. با این حال، آن‌ها باید با مقررات تعیین شده توسط بانک مرکزی یا دولت ملی مطابقت داشته باشند.

دانلود مجموعه سوالات تخصصی «بانکداری و دانش علوم بانکی» ◄ 827 سوال

پول و بانک

توسعه تجارت و بازرگانی نیاز به اشکال قابل مبادله آسان پول را ایجاد کرده است. مفهوم پول بانکی از بانک آمستردام سرچشمه گرفت. که در سال 1609 در هنگام معرفی شهر آمستردام به عنوان بزرگترین و مرفه ترین شهر اروپا تأسیس شد. و به عنوان یک بانک مبادله ای، به افراد اجازه‌ می‌داد. برای سپرده گذاری پول یا شمش بیاورند و پول یا ارزش شمش را دریافت کنند. قانون اصلی که بانک را تأسیس کرد. همچنین شامل آن بود که تمام قبوض 600 سکه طلا یا بالاتر باید از طریق بانک پرداخت شود. به عبارت دیگر، با انتقال سپرده یا اعتبار در بانک. این نقل و انتقالات بعداً به عنوان پول بانکی شناخته شد. هزینه انجام نقل و انتقالات، تنها منبع درآمد بانک بود.

برخلاف شکل‌‌های اولیه پول که پول‌‌های کالایی مبتنی بر اقلامی مانند صدف‌های دریایی، تنباکو و سکه‌‌های فلزات گران بها بودند. عملاً تمام پول‌های معاصر شکل پول بانکی را به خود‌ می‌‌گیرند. که شامل چک‌ها یا پیش ‌نویس‌هایی است که کارکرد تجاری یا بازپرداخت بدهی بانک مرکزی پول دارند. بانک‌های تجاری عمدتاً از مانده‌های سپرده تشکیل شده است. که‌ می‌توانند از طریق سفارشات کاغذی (مانند چک) یا به صورت الکترونیکی (مانند کارت‌های نقدی، حواله‌های سیمی و پرداخت‌های اینترنتی) منتقل شوند.

تاریخچه بانکداری

در مورد تاریخچه بانک و بانکداری و همچنین دانش بانکداری گفته شده که در امپراطوری بابل، معاملات بانکی به شیوه ابتدایی آن رواج داشته. و حتی در قانون حمورابی، مقرراتی برای دادن وام و قبول سپرده‌های تجاری ذکر شده است. و دستورهایی درباره سرمایه گذاری آمده است. به علاوه در یونان قدیم نیز معابد در کنار دیگر تجار به کار صرافی، اشتغال داشتند. و در این راستا سپرده‌های مردم را گرفته و به اشخاص دیگر وام‌ می‌‌دادند. همچنین در چین و ایران باستان نیز، روش‌هایی از مبادلات پولی و دادن وام وجود داشته است.

با گذشت زمان و با پیشرفت جوامع بشری، شکل‌هایی از نهاد‌های مختلف که پاسخگوی نیازهای اعتباری مردم باشد، به وجود آمده. و صرافان هم در این بین، دائما مقامی ممتاز داشته اند. ولی اولین موسسه مالی خصوصی با نام بانک در سال 1171 میلادی به نام بانک «ونیز» آغاز به کار کرد.

دانلود جزوه ویژه بانکداری و دانش علوم بانکی ◄ 254 صفحه

بانکداری در اروپا

اشکال مختلف بانکداری با تاسیس بانک بارسلونا در 1401، بانک آمستردام در 1609 و بانک انگلستان در 1694 میلادی ادامه یافت. البته در قرون وسطی با افزایش موضوع نفوذ کلیسا، فعالیت‌های بانکداری در اروپا به حد زیادی محدود گردید. تحریم ربا در آیین مسیحیت باعث شد که فعالیت‌های بانکداری در اروپا در انحصار یهودیان قرار گیرد.

با پایان قرون وسطی و شکل گیری رنسانس و ضعیف شدن کلیسا، صنعت بانکداری در اروپا دوباره رونق گرفت. شاید نخستین بانک مدرن و جدید را بتوان بانک فرانسه دانست. که در سال 1716 میلادی به موجب یک مجوز دولتی به صورت خصوصی تاسیس شد. و به فعالیت‌های مربوط به پذیرش سپرده‌های مردم، اعطاء وام و همچنین انتشار اسکناس پرداخت. و در سال 1718 با خرید سهام سهامداران بانک از طرف دولت، بانک فرانسه به یک بانک کاملاً دولتی تبدیل شد. اگر چه پخش مقدار زیاد اسکناس توسط بانک فرانسه و ناتوانی عدم استطاعت بانک در پرداخت بدهی‌های خود، باعث ورشکستگی آن در سال 1720 شد. ولی با تاسیس بانک فرانسه در واقع بانکداری جدید نیز در اروپا شکل گرفت. و به مرور بر تعداد بانک‌ها با کارکردهای مختلف، افزوده شد.

ارتباط دولت و بانک

گذشت زمان و رشد بی ‌رویه بانک‌های ناشر اسکناس و عدم نظارت قانونی دولت بر عملیات بانکی، موجب شد تا بانک‌ها از موازین لازم برای ایجاد تسهیلات اعتباری تجاوز کنند. حتی حمایت مالی شرکت‌های سهامی را بدون محدودیت و بی ‌توجه به عواقب آن، در سیستم بانکی پذیرا شوند.

تندروی در اعطای اعتبارات و زیاده روی در پرداخت وام، سرانجام موجب توقف و ورشکستگی بانک‌های متعدد، یکی پس از دیگری شد. به طوری که دخالت و نظارت دولت را به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در کار بانکداری ضروری گردانید. و به علاوه در راستای نظارت دولت بر عملیات بانکی، لازم شد که انتشار اسکناس را هم خود دولت به طور انحصاری با تاسیس بانک ناشر اسکناس (بانک مرکزی) به عهده گیرد. و نظارت قانونی مستقیمی هم بر بانک‌ها اعمال کند. به گونه ای که امروزه، یکی از اصول سه گانه حاکم بر عملیات بانکی را اصل نظارت بانکی دانسته اند.

انواع سپرده‌ها

صنعت بانکداری متعارف با تجربه ‏های چند صد ساله در عرصه تجهیز منابع، به سپرده ‏هایی دست یافته که از یک سو هماهنگ با ماهیت بانک در جایگاه بنگاه خاص اقتصادی، و از سوی دیگر متناسب با روحیات سپرده ‏گذاران است.

دانلود پاورپوینت پول و بانکداری ◄ 48 اسلاید

به طور کلی هر بانک دارای سه مدل سپرده است:

1. سپرده قرض الحسنه جاری: اشخاص حقیقی و حقوقی با افتتاح حساب جاری، وجوه اضافه بر نیاز خود را به بانک سپرده دسته چک دریافت می‌کنند تا در وقت مناسب با استفاده از خدمات حساب جاری در مبادلات پولی خود استفاده کنند.
2. سپرده قرض الحسنه پس انداز: حساب پس انداز از سپرده‌های رایج نظام‌های بانکی است. ویژگی آن این است که اشخاص حقیقی و گاهی حقوقی وجوه اضافه بر هزینه‌های جاری خود را برای مدت نامعین به چنین حسابی واریز کرده. در برابر آن دفترچه دریافت می‌کنند تا هنگام نیاز با برنامه ریزی، وجوه مذکور را دریافت کنند. ماهیت چنین سپرده‌ای قرض است و در بانک‌های سنتی عموما به آن‌ها بهره‌ می‌پردازند. در بانکداری بدون ربا پرداخت بهره ممنوع است لیکن برای ترغیب سپرده گذاران جوایزی در نظر‌ می‌گیرند. این جوایز که بدون تعهد و قرارداد زمانی پرداخت می‌شود به صورت غیر ثابت (نقدی و کالا) است. و از طریق قرعه بین صاحبان حساب توزیع می‌شود.
3. سپرده‌های سرمایه گذاری مدت دارای: افرادی که دارای سرمایه‌های نقدی هستند به علل مختلف علاقه یا توان به کارگیری آن‌ها را ندارند. به این جهت سراغ موسساتی می‌روند که بتواند علاوه بر نگهداری سرمایه، سودی در اختیار آن‌ها قرار دهد. بانک‌ها وجوه سپرده‌های سرمایه گذاری مدت دار را در قالب حقوقی عقد (وکالت) از صاحبان آن‌ها تحویل گرفته. و به عنوان وکیل سپرده گذاران در امور مشارکت، مضاربه، اجاره به شرط مالکیت، معاملات اقساطی، مزارعه، سرمایه گذاری مستقیم، معاملات سلف و جعاله به کار‌ می‌گیرند. بانک‌ها می‌توانند اصل سپرده‌های سرمایه گذاری مدت دار را تعهد یا بیمه نمایند. و منافع حاصل از عملیات مذکور را طبق قرارداد، متناسب با مدت و مبلغ سپرده با رعایت سهم منابع بانک پس از کسر هزینه‌ها و حق وکالت، بین صاحبان سپرده تقسیم می‌کنند. در این حساب‌ها اگر چه میزان سود از ابتدا معلوم نیست. اما به سبب وسعت عمل و تنوع معاملات، اطمینان هست که سود منابع عاید این وجوه خواهد شد؛ به طوری که بانک می‌تواند قبل از حساب رسی کامل به آن‌ها سود علی الحساب بپردازد. سپرده‌های سرمایه گذاری مدت دار به دو صورت کوتاه مدت و بلند مدت است.

چک

چک برگه‌ای تاریخ‌ دار و دارای ارزش مالی است. که معمولا برای خرید در حال و پرداخت در آینده استفاده‌ می‌‌شود. طبق دانش بانکداری چک، یک سند است که به واسطه آن، صادر کننده چک، پولی را که نزد دیگری دارد تمام یا بخشی را به سود خود یا دیگری استرداد‌ می‌دهد و دارنده ی آن ضمانتی بجز اعتبار صادر کننده آن ندارد. طبق قانون چک در ایران، شخص باید در زمان نوشتن چک به اندازه مبلغ مندرج در آن در حساب خود وجه نقد، اعتبار یا پشتوانه ی قابل تبدیل به وجه نقد داشته باشد.

دانلود سوالات آزمون استخدامی بانک رفاه ◄ 415 سوال

اوراق مشارکت

اوراق مشارکت اوراقی هستند که نهادهای بزرگ دولتی و خصوصی برای تأمین مالی پروژه‌‌های بزرگ عمرانی در کشور صادر می‌کنند. هر سازمان یا نهادی که بخواهد برای تأمین کردن سرمایه لازم برای پروژه تولیدی یا خدماتی خود، اوراق مشارکت آن را به صورت عام انتشار دهد، ‌ می‌بایست صدور و پخش این اوراق را به صورت کاملاً قانونی، تحت نظارت بانک مرکزی و طبق دانش بانکداری، به انجام برساند. به این جهت سود ناشی از خرید چنین اوراقی، توسط بانک‌‌ها یا دیگر مؤسسات مالی معتبر، به دارنده اوراق (در بازه‌‌های زمانی مقرر) پرداخت می‌گردد.